Jesteś ciekawy gwiazd, ale niestety nic z tego nie rozumiesz? Chciałbyś umieć identyfikować obiekty i posługiwać się, przynajmniej w stopniu amatorskim, językiem astronomicznym?
Nawet nie wiesz, jakie masz szczęście, że czytasz ten artykuł, bowiem ma on za zadanie uświadomienie Ci, z czego składa się kosmos i co oznaczają poszczególne terminy stosowane w przypadku tego pojęcia.
Aphelium – punkt na orbicie obiektu znajdujący się najdalej Słońca.
Asteroida – obiekt o średnicy od kilku metrów do 1000 km krążący po stałej orbicie wokół Słońca, posiadający skalną lub lodową powierzchnię o nieregularnym kształcie.
Asteryzm – konfiguracja gwiazd na niebie nie będąca formalnie gwiazdozbiorem. Najpopularniejszy asteryzm to Wielki Wóz z gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy.
Atmosfera – powłoka gazowa planety, Księżyca lub innych obiektów.
AU – odległość równa jednej jednostce astronomicznej, a więc średniej odległości Ziemi od Słońca – 1 AU = ok. 150 mln km.
Biały karzeł – typ gwiazdy, końcowe stadium jej ewolucji – ciało o dużej masie i gęstości i małej średnicy, które stopniowo wygasa.
Bolid – zjawisko astronomiczne w postaci wyjątkowo jasnego przelotu meteoru.
Brązowy karzeł – nieudany twór kosmosu – „ni to gwiazda, ni planeta”. Ciało o parametrach dużej planety, w którym ze względu na właśnie te parametry nie mogły zacząć zachodzić przemiany wodoru w hel, co sprawia, że obiekt nie kwalifikuje się do miana gwiazdy.
Cefeida – typ gwiazdy o zmiennej jasności.
Ciało niebieskie – obiekt sztuczny lub naturalny znajdujący się w kosmosie.
Ciemna materia – hipotetycznie „brakująca masa” wszechświata – według teorii składa się ona na 80% jego masy.
Czarna dziura – obiekt o dużej masie, małej średnicy i co przy tym idzie – ogromnej grawitacji – tak silnej, że nawet światło nie może wydostać się spod jej zasięgu. Dlatego właśnie czarna dziura nie „świeci”.
Czerwony olbrzym – gwiazda o dużej średnicy i stosunkowo niskiej temperaturze.
Droga Mleczna – galaktyka, w której żyjemy widoczna na nocnym niebie jako mglisty pasek przecinający nieboskłon.
Dylatacja czasu – zjawisko fizyczne polegające na „zwolnieniu upływu czasu” dla obiektu się poruszającego – gdy się poruszasz, wolniej się starzejesz niż ten, co nie wykonuje żadnego ruchu.
Elipsa – „spłaszczone koło” – ruch ciał oddziałujących na siebie grawitacyjnie porusza się po orbitach będących elipsami.
Faza – pozorny kształt Księżyca lub planet znajdujących się bliżej Słońca od Ziemi widziany w postaci np. sierpa.
Galaktyka – duże skupisko kosmicznej materii w postaci planet, gwiazd oraz pyłów – zazwyczaj w kształcie dysku.
Galaktyka karłowata – typ galaktyk o rozmiarach poniżej 2kpc i małej jasności absolutnej.
Gromada gwiazd – duże skupisko zazwyczaj młodych gwiazd połączonych ze sobą zależnościami grawitacyjnymi. Wyróżniamy kilka rodzajów tego typu obiektów w tym np. gromada kulista.
Gwiazda – ciało niebieskie emitujące energię w postaci np. światła, w której jądrze zachodzą przemiany chemiczne wodoru w hel. Gwiazdy dzielimy na określone typy w zależności od ich parametrów – Słońce jest np. „żółtym karłem”.
Gwiazda magnetyczna – typ gwiazdy, którego przedstawiciele wyróżniają się dużą aktywności magnetyczną.
Gwiazda neutronowa – typ gwiazdy, którego przedstawiciele wyróżniają się niewielkimi rozmiarami oraz wysoką gęstością. Ów typ gwiazdy powstaje pod wpływem zapadnięcia się grawitacyjnego gwiazdy o znacznych rozmiarach u kresach swojego życia.
Gwiazda Polarna – gwiazda, która niemal nie wykonuje ruchu po sferze niebieskiej w związku, z czym widoczna jest w każdej porze roku. Wchodzi w skład gwiazdozbioru Małego Wozu.
Gwiazda ranna / wieczorna – synonimiczne określenie planety Wenus, która znana jest z tego, że pojawia się tuż przed wschodem Słońca, lub po jego zachodzie.
Gwiazda supernowa – typ zjawiska astronomicznego objawiający się znacznym pojaśnieniem wskutek wybuchu gwiazdy.
Gwiazdozbiór – konfiguracja gwiazd na niebie odznaczająca się określonym kształtem nawiązującym do np. postaci mitologicznej. Nocne niebo podzielone jest na 88 gwiazdozbiorów – najpopularniejszy jest Gwiazdozbiór Oriona.
Horyzont – obserwowalna granica przebiegająca pomiędzy lądem, a niebem. Jednostka astronomiczna – (ja) umowna odległość pomiędzy Ziemią, a Słońcem ok. 150 mln km.
Kometa – ciało niebieskie znane głównie z tego, że za sobą „ciągnie” bujny warkocz powstały w skutek „wyparowywania” materii z komety. Kometa składa się z lodu oraz skał. Podczas zbliżania się do Słońca zaczyna się nagrzewać, a z jej jądra wydostają się dwa warkocze – pyłowy i gazowy.
Księżyc – naturalny satelita Ziemski – wg. aktualnych teorii – powstały wskutek zderzenia się młodej Ziemi z ciałem niebieskim porównywalnym wielkością z Marsem.
Kwazar – prosto mówiąc – nadaktywna galaktyka.
Meteor – zjawisko astronomiczne znane pod nazwą „spadającej gwiazdy”.
Meteoryt – skała, kawałek pozaziemskiej materii, który przetrwał spalanie wywołane wskutek tarcia powstałego przy wejściu w atmosferę Ziemi i dotarł do powierzchni.
Deszcz meteorytów – zjawisko astronomiczne następujące wówczas, gdy w atmosferę ziemską wchodzą odłamki rozpadłego obiektu, które następnie docierają do jej powierzchni.
Mgławica – obłok gazów i pyłów, który może być miejscem narodzin nowych gwiazd. Wielka Mgławica Oriona jest najbardziej znanym tego typu obiektem, który jako jedyny tego typu obiekt widoczny jest gołym okiem.
Minuta kątowa – jednostka miary kątowej równa 1/60 stopnia. Orbita – „droga”, po której poruszają się obiekty będące pod wpływem oddziaływania grawitacyjnego.
Oś – linia przechodząca przez północny i południowy biegun obiektu.
Parsek – astronomiczna jednostka miary – 1pc = ok. 3,26 lat świetlnych – zobacz również: rok świetlny .
Planeta – ciało niebieskie o określonych parametrach krążące wokół gwiazdy.
Planeta karłowata – ciało niebieskie nie kwalifikujące się do miana „planety” – takim ciałem jest jeszcze do niedawna będący planetą Pluton, który od 2006 roku decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej został zdegradowany do miana „planety karłowatej”.
Planetarny system – układ planet okrążających daną gwiazdę np. system planetarny Słońca.
Planetoida – ciało niebieskie o średnicy mniejszej niż 1000km nie kwalifikujące się do miana planety karłowatej – krążące wokół Słońca.
Promieniowanie – energia wydzielana przez poszczególne obiekty we wszechświecie np. gwiazdy, jądra galaktyk itp. – zazwyczaj jest ono szkodliwe dla organizmów żywych.
Rok świetlny – jednostka pomiaru odległości w kosmosie stanowiąca odległość jaką przebywa światło poruszające się z prędkością 300 000 km/s w ciągu roku.
Rozmiary kątowe – system miary astronomicznej pozwalający na określenie wielkości danego obiektu na niebie. Składa się on ze stopni, minut oraz sekund kątowych. Dla przykładu: Słońce widziane z Ziemi ma ok. 30 minut kątowych.
Satelita – twór ludzkich rąk orbitujący wokół Ziemi np. ISS.
Satelita naturalny – „księżyc” okrążający daną planetę. Satelitą naturalnym Ziemi jest Księżyc.
SI, układ – spis jednostek stosowanych do obliczeń w fizyce.
Słońce – gwiazda typu Żółty Karzeł stanowiąca centrum układu Słonecznego. To najbliższa Ziemi gwiazda, która zapewnia niezbędną do rozwoju życia energię.
Układ Słoneczny – układ planetarny Słońca.
Wiatr Słoneczny – zbiór naładowanych cząstek emitowany przez Słońce, dzięki któremu obserwujemy np. zorzę polarną.
Wielkość gwiazdowa – system liczb określający jasność danego obiektu na niebie.
Wszechświat – ogół przestrzeni, która nas otacza – kosmos.
Zbiór pojęć będzie aktualizowany.
